Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 grudnia 2024 r. (sygn. akt III UZP 3/24) uznał, że odmowa rozłożenia składek na raty przez ZUS jest decyzją administracyjną, od której przysługuje odwołanie do sądu. W kontekście sprawy dotyczącej spółki, która złożyła wniosek o rozłożenie składek za kwiecień 2023 roku, ZUS odpowiedział pisemnie odmową, zamiast wydać formalną decyzję. Przedsiębiorca złożył odwołanie do sądu pracy, który nakazał ZUS wydać decyzję. Organ rentowy złożył apelację, a Sąd Apelacyjny w Gdańsku skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne, czy odmowa rozłożenia składek na raty powinna być wydana w formie decyzji administracyjnej, a jeśli tak, czy możliwe jest odwołanie się od niej do sądu powszechnego.
Sąd Najwyższy uznał, że odpowiedź na to pytanie jest pozytywna, a odmowa rozłożenia składek na raty przez ZUS faktycznie stanowi decyzję administracyjną, która może zostać zaskarżona do sądu. SN wskazał, że takie rozstrzygnięcie ma charakter publiczno-prawny i jest podejmowane z pozycji siły przez ZUS. W ocenie SN, zgodnie z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ZUS ma obowiązek stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, co oznacza, że powinien wydawać decyzje w sprawach dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w przypadku rozłożenia składek na raty, ZUS może na wniosek płatnika odroczyć termin płatności lub rozłożyć należności na raty, uwzględniając możliwości finansowe dłużnika. Jednak w sytuacji odmowy, ZUS wydaje decyzję administracyjną, którą płatnik może zaskarżyć do sądu, co zostało uregulowane w art. 83 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W tym kontekście SN podkreślił, że choć decyzja ZUS w tej sprawie jest zaskarżalna, sąd nie może ingerować w treść umowy dotyczącej spłaty rat, którą ZUS zawrze z płatnikiem, jeśli decyzja będzie pozytywna.
Warto zaznaczyć, że wcześniejsze orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, podobnie jak ZUS, uznawały, że w przypadku zaległości składkowych brak jest podstaw do rozłożenia należności na raty. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w sprawach dotyczących ubezpieczeń społecznych ma zastosowanie przepis art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego, który stanowi, że sprawy administracyjne załatwia się poprzez wydanie decyzji, jeśli przepisy prawa nie stanowią inaczej. Z tego powodu, zarówno pozytywne, jak i negatywne rozstrzygnięcia ZUS w sprawach o rozłożenie składek na raty muszą być wydawane w formie decyzji administracyjnej, podlegającej kontroli sądowej.
Podsumowując, Sąd Najwyższy orzekł, że odmowa rozłożenia składek na raty przez ZUS jest decyzją administracyjną, która może zostać zaskarżona do sądu, ale sąd nie ma uprawnienia do ingerencji w szczegóły umowy o spłatę rat, jeśli decyzja ZUS jest pozytywna.
