24 marca 2022 r. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA) wydał wyrok w sprawie dotyczącej usług pośrednictwa finansowego. Sprawa dotyczyła spółki, która zwróciła się o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych.
Miała ona wątpliwości w zakresie zaliczenia kosztów nabywanych usług pośrednictwa finansowego do kosztów uzyskania przychodów. Spółka, będąca autorem wniosku, zajmuje się udzielaniem pożyczek podmiotom indywidualnym w sektorze pozabankowym m.in. w systemie e-commerce, tj. za pośrednictwem sieci internetowej. Wniosek o wydanie interpretacji podatkowej dotyczył działań podejmowanych przez pośrednika na rzecz spółki.
Na usługi pośrednictwa finansowego, które miałyby być świadczone przez pośrednika na rzecz spółki, składała się kombinacja ściśle ze sobą powiązanych, kompleksowych czynności. Czynności te łącznie miały prowadzić do zawierania umów pożyczki z pozyskanymi przez pośrednika klientami. Działania, które miały być świadczone przez pośrednika obejmowały m.in.: działania marketingowe, selekcjonowanie potencjalnych klientów, ocenę ich zdolności kredytowej, przedstawianie warunków umowy pożyczki, przyjmowanie wniosków pożyczkowych, wsparcie przy zawieraniu umów pożyczki. Z perspektywy klienta działalność pośrednika byłaby odbierana tak, jakby była to działalność spółki i stanowiła element kompleksowej usługi finansowej. Podmiot pośredniczący, w wyniku podejmowanych przez siebie czynności, nie stanie się stroną umowy pożyczkowej, a jedynie będzie dążył do zawarcia umowy przez spółkę i przyszłego pożyczkobiorcę.
Główny przedmiot sporu między spółką a organem podatkowym dotyczył tego, czy usługi nabywane przez spółkę od pośrednika, jako kompleksowe usługi pośrednictwa finansowego, stanowią koszty podlegające wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15e ust. 1 pkt 1 z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: updop). Usługi te nie zostały wymienione wprost w tym przepisie, a w ocenie spółki nie stanowią usług podobnych do tych wskazanych w ww. artykule. Co prawda przepis ten został uchylony z dniem 1 stycznia 2022 r. na mocy ustawy wprowadzającej tzw. Polski Ład, lecz jednocześnie jego treść włączono do przepisów definiujących minimalny podatek dochodowy (art. 24ca ust. 3 pkt 4 updop).
W ocenie NSA celem umowy pośrednictwa, która zostanie zawarta pomiędzy spółką i pośrednikiem, będzie doprowadzenie do zawarcia przez spółkę i podmiot trzeci umowy pożyczki. Istotne jest, że w uzasadnieniu wyroku wskazano, iż wszystkie przedstawione we wniosku działania podejmowane przez pośrednika, także te, które noszą cechy, np. reklamy czy usługi przetwarzania danych, będą miały na celu pozyskanie przyszłego pożyczkobiorcy spółki. Za takim celem przemawia też powiązanie wynagrodzenia pośrednika z liczbą lub wartością umów pożyczki zawartych z klientami poprzez pośrednika. NSA podkreślił, że cechą charakterystyczną umowy pośrednictwa finansowego jest doprowadzenie do zawarcia umowy pożyczki przez spółkę z osobą pozyskaną przez pośrednika w wyniku działań zawierających w sobie elementy usług opisanych we wniosku o interpretację podatkową. Ten efekt, do którego prowadzić mają działania pośrednika, w sposób istotny różni umowę pośrednictwa finansowego od umów reklamowych, badania rynku, przetwarzania danych czy doradczych.
Warto także zwrócić uwagę na definicję „pośrednictwa”, którą posłużył się NSA. Według NSA „pośrednictwo” oznacza wyszukiwanie osób, z którymi można zawierać umowy, udział w rokowaniach mających na celu zawarcie umowy, skłanianie osób trzecich do zawarcia umowy lub przyjęcia oferty, przekazywanie próbek, informowanie o warunkach umów i właściwościach towaru. Pośrednik oferujący do sprzedaży określone towary może w związku z tym podejmować działania o charakterze zbliżonym do usług doradczych, reklamowych, badania rynku oraz przetwarzania danych. Istotne jest, aby celem spółki nie było nabycie każdej z usług akcesoryjnych oddzielnie (np. usług badania rynku), lecz nabycie kompleksowej usługi pośrednictwa.
