15 kwietnia 2016 r. w Warszawie odbyła się konferencja zorganizowana przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W trakcie spotkania z dziennikarzami, Adam Jasser, Prezes UOKiK i Dorota Karczewska, Wiceprezes prezentowali założenia ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2015 poz.1634). Jak wskazywali główny cel, jakim kierowali się twórcy ustawy, to ulepszenie ochrony konsumentów, szczególnie na rynku usług finansowych. Ustawa ma przywrócić równowagę i harmonię na rynku poprzez eliminację nieuczciwym praktyk oraz nagradzanie i wspomaganie przedsiębiorców, którzy dostosowują się do wymogów uczciwej konkurencji i przestrzegają praw konsumentów. Poniżej opiszemy kilka najważniejszych zmian, jakie zaczną obowiązywać od niedzieli.
Kontrola postanowień wzorców umów
Ustawa wprowadza nowy model kontroli postanowień wzorów umownych. Do kompetencji Prezesa Urzędu będzie należało decydowanie o niedozwolonym charakterze rozpatrywanego postanowienia umownego. Postępowanie będzie wszczynane po zawiadomieniu Urzędu przez odpowiedni organ lub na mocy kontroli przeprowadzonej przez UOKiK. Zanim dojdzie do rozpoczęcia postępowania, przedsiębiorca zostanie poinformowany i wezwany do samodzielnej eliminacji praktyki naruszającej interesy zbiorowe konsumentów. Jasser wskazywał na pozytywne doświadczenia Urzędu z dotychczasowej praktyki wezwania przedsiębiorcy do samoregulacji. W 2014 r. zostało wydanych 118 miękkich wezwań, a w 2015 r. już 523, z czego 351 z nich zakończyło się samoregulacją. Decyzje będą pisane w sposób czytelny, jasny przejrzysty oraz tworzone na podstawie rekomendacji KNF, czy Rzecznika Finansowego. Twórcy nowelizacji zakładają, że w ten sposób przedsiębiorcy zmobilizują się i sami zaczną badać postanowienia zawarte w swoich umowach i usuwać z nich podobne zapisy, które wcześniej zostały zakazane w innych sprawach. Przedsiębiorca będzie mógł odwołać się od decyzji Urzędu do sądu. W planach Urzędu jest wydanie wytycznych dotyczących przebiegu postępowania administracyjnego.
Nieuczciwa sprzedaż (misseling)
Na mocy ustawy będzie zakazane proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji dotyczących cech konsumentów lub proponowania nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Podobne zapisy zostały już wymuszone na przedsiębiorcach chociażby w ostatnich Rekomendacjach KNF dotyczących badania adekwatności produktu. To na przedsiębiorcy będzie spoczywał obowiązek poznania rzeczywistych potrzeb konsumenta i dopasowania do nich oferty produktu finansowego. W przypadku zakładów ubezpieczeń taki wymóg obowiązuje od dnia 1 stycznia 2016 r., gdy weszły w życie przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, regulujące m. in. proces sprzedaży produktów ubezpieczeniowych zawierających obowiązkową analizę potrzeb. Zmiana ma, przede wszystkim, podnieść rangę katalogu dobrych praktyk konsumenckich i zachęcić przedsiębiorców do właściwych postaw wobec konsumentów. Jak podkreślił, Prezes Jasser – „W branży finansowej wszyscy wiedzą, na czym polega uczciwość sprzedaży i praktyk konsumenckich. Inaczej to wygląda w rzeczywistości. Istnieje rozziew między zapisami w umowie, a przedstawieniem pewnych warunków w procesie sprzedaży. Wielokrotnie klienci skarżyli, że nie zostali poinformowani o pewnych warunkach w procesie sprzedaży w sposób właściwy. ”
Istotny pogląd w sprawie
Znowelizowana ustawa umożliwi Prezesowi UOKiK wyrażenia istotnego poglądu w sprawie. Obecnie taki przywilej przysługuje Rzecznikowi Finansowemu.
Instytucja tajemniczego klienta
Wprowadzenie instytucji tajemniczego klienta służy do uzyskania dowodów w sprawie, gdy skargi i opisy konsumentów różnią się od regulaminów i procesów sprzedażowych stosowanych przez firmy.
Ostrzeżenia i komunikaty
Prezes będzie miał także możliwość publicznego przedstawiania ostrzeżeń w sprawach dotyczących nieuczciwych praktyk w publicznym radiu i telewizji. Dzięki temu opinia publiczna będzie na bieżąco informowana o zachowaniach i zjawiskach, które zagrażają ich interesom. Z pierwszymi ostrzeżeniami Prezesa, można już zapoznać się na stronie Urzędu.
Decyzja tymczasowa
Ostatnią, istotną zmianą jest wydawanie decyzji tymczasowych. Będą wydawane, gdy rozpatrywana sprawa szczególnie zagraża zbiorowym interesom konsumentów. Decyzja tymczasowa będzie zmuszała przedsiębiorcę do natychmiastowego zaprzestania stosowania danej praktyki.
Instrumenty kontroli przedsiębiorców, jakie wprowadzi nowa ustawa, mają na celu zapewnienie lepszej ochrony konsumentów, eliminując z rynku niekorzystne dla nich praktyki stosowane przez przedsiębiorców w sposób szybki i skuteczny.
Prezesowi UOKiK szczególnie zależy, aby nowe metody były rzeczywiście skuteczne i wywoływały u przedsiębiorców określone skutki całkowitego zaniechania stosowania danej praktyki. Jak wskazano, obecny rejestr klauzul abuzywnych nie spełnia tej funkcji. Niedozwolone zapisy wielokrotnie dalej były stosowane w obrocie z konsumentami przez przedsiębiorców, pomimo stosownych orzeczeń sądowych. Jak zauważył Jasser, stosowanie niedozwolonych zapisów umownych przez przedsiębiorców zaburza równowagę rynkową i uczciwą konkurencję.
Z drugiej strony wskazano, że o skuteczności nowych przepisów będzie można dyskutować za rok lub dwa. Chociaż twórcy nowelizacji są przekonani, że nowe instrumenty zadziałają zgodnie z ich przeznaczeniem.
W kolejnych wydaniach beinsured będziemy szczegółowo omawiać wymienione wyżej zmiany, jakie zaczną obowiązywać od dnia 17 kwietnia 2016 r.
