Jedną z powszechnie stosowanych na stronach internetowych form zamieszczania odsyłaczy do treści zaczerpniętych z innych stron internetowych (linkowania) jest framing, który polega na odesłaniu do treści z innej witryny w taki sposób, że użytkownik nie przechodzi na stronę źródłową, która w dodatku zostaje ukryta — zamiast tego może zapoznać się z treścią pozostając na stronie linkującej – najczęściej poprzez jej wyświetlanie w ramce.
W 2021 roku zapadł wyrok Trybunału Sprawiedliwości (UE), który w sposób jednoznaczny przesądził, jak powinien być oceniany framing pod kątem prawa autorskiego (wyrok z 9 marca 2021 r. 392/19 VG Bild-Kunst przeciwko Stiftung Preußischer Kulturbesitz). Zgodnie z tezą wyroku:
Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (dalej: Dyrektywa) należy interpretować w ten sposób, że fakt umieszczenia na stronie internetowej osoby trzeciej, z wykorzystaniem techniki framingu, utworów chronionych prawem autorskim podanych do publicznej wiadomości w sposób ogólnie dostępny za zezwoleniem podmiotu praw autorskich w innej witrynie internetowej, gdy umieszczenie to następuje z obejściem środków zabezpieczających przed framingiem zastosowanych lub zleconych przez ten podmiot praw autorskich, stanowi publiczne udostępnienie w rozumieniu tego przepisu.
Wyrok ten wpisuje się w linię orzeczniczą Trybunału Sprawiedliwości (UE), dotyczącą podejścia do linkowania z punktu widzenia praw autorskich. Oczywiście chociaż wyrok zapadł na gruncie prawa unijnego, to zastosowanie znajdzie on do interpretacji przepisów polskich i z tego względu jest interesujący.
Artykuł 3 ust. 1 Dyrektywy stanowi, że Państwa Członkowskie powinny zapewnić autorom wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania na jakiekolwiek publiczne udostępnianie ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, włączając podawanie do publicznej wiadomości ich utworów w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie.
Na gruncie przepisów polskich regulacją, która czyni zadość temu postulatowi jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 17, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z niego. Z kolei zgodnie z art. 50, odrębnym polem eksploatacji jest m.in. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Nasuwa się pytanie, jak oceniać z punktu widzenia publicznego udostępniania czynności linkowania, a w szczególności specyficznej jego postaci – framingu, w przypadku, gdy treść, do której następuje odwołanie stanowi utwór w rozumieniu prawa autorskiego.
Framing został częściowo przez Trybunał zbadany w kontekście publicznego udostępniania przy okazji analizy czynności linkowania – min. w postanowieniu z 21 października 2014 r., C-348/13, BestWater International GmbH przeciwko Michaelowi Mebesowi i Stefanowi Potschowi. Zgodnie z tym orzeczeniem kluczowe dla oceny z punktu widzenia publicznego udostępniania są dwie kwestie – jeśli linkowany utwór został zamieszczony na stronie źródłowej za zgodą twórcy (lub przez samego twórcę), to linkowanie (a w konsekwencji i framing) nie stanowi naruszenia praw autorskich, ponieważ co do zasady utwór nie jest transmitowany nowym odbiorcom (podmiot praw od początku zezwolił na udostępnienie utworu nieograniczonej publiczności, jaką jest ogół internautów), ani nie jest przekazywany w szczególnym trybie technicznym, odmiennym niż tryb pierwotnego przekazu (strona internetowa).
Pozostałym do rozwiązania problemem było jednak stosowanie wprost reguły wyrażonej w postanowieniu C-348/13 w sytuacji, gdy podmiot uprawniony z praw autorskich wprawdzie wyraził zgodę na umieszczenie swojego utworu na stronie źródłowej lub sam go tam umieścił, jednak nie chciał dopuścić do framingu przez inne strony – chociażby dlatego, że dostęp miał być możliwy tylko w witrynie źródłowej, co mogłoby wynikać z treści udzielonej licencji, dla określonej grupy użytkowników, np. zalogowanych.
W takiej sytuacji kluczowe, zdaniem Trybunału, jest zastosowanie przez podmiot praw autorskich narzędzi zabezpieczających przed framingiem. Jeśli to twórca umieszcza utwór na swojej stronie, to on powinien zastosować narzędzia informatyczne utrudniające framing. Jeśli zaś udziela zezwolenia na umieszczenie utworu podmiotowi trzeciemu, to zasadnym jest uwarunkowanie zgody od zastosowania przez licencjobiorcę takich narzędzi, tak aby zredukować dostęp do swoich utworów z witryn internetowych innych niż witryny jego licencjobiorców. W takich okolicznościach nie można uznać, że ten podmiot praw autorskich wyraził zgodę na to, by osoby trzecie mogły swobodnie udostępniać publicznie jego utwory.
Po pierwsze, jak podkreślił Trybunał, w praktyce trudne mogłoby okazać się sprawdzenie, czy dany podmiot praw autorskich miał zamiar sprzeciwić się framingowi jego utworów, gdyby nie zastosował środków technologicznych utrudniających framing. Po drugie stanowisko to koresponduje z art. 6 ust. 1 Dyrektywy, w którym mowa o konieczności zapewnienia przez Państwa Członkowskie stosownej ochrony prawnej przed obchodzeniem skutecznych środków technologicznych przez osoby trzecie.
Fakt umieszczenia na stronie internetowej osoby trzeciej, z wykorzystaniem techniki framingu, utworów chronionych prawem autorskim podanych do publicznej wiadomości w sposób ogólnie dostępny za zezwoleniem podmiotu praw autorskich w innej witrynie internetowej, gdy umieszczenie to następuje z obejściem środków zabezpieczających przed framingiem zastosowanych lub zleconych przez ten podmiot praw autorskich, stanowi publiczne udostępnienie w rozumieniu tego przepisu. Podmiot dokonujący framingu nie może mieć wówczas wątpliwości, że twórca nie chciał, by jego utwór był bez jego zgody rozpowszechniany poza stroną źródłową.
Jak podkreślił Trybunał: w sytuacji gdy link, na który można kliknąć, umożliwia użytkownikom witryny, na której link ten się znajduje, obejście ograniczeń wprowadzonych w witrynie, gdzie zamieszczony został chroniony utwór, w celu ograniczenia publicznego dostępu do niego jedynie dla klientów tej witryny i w ten sposób stanowi działanie, bez którego owi użytkownicy nie mogliby korzystać z rozpowszechnionych utworów, wszystkich tych użytkowników należy uznać za nową publiczność, która nie była brana pod uwagę przez podmioty prawa autorskiego, gdy udzielały one zezwolenia na pierwotne udostępnienie, skutkiem czego takie publiczne udostępnienie wymaga zezwolenia podmiotów prawa autorskiego. Jest tak w szczególności w przypadku gdy utwór nie pozostaje dłużej do dyspozycji publiczności na stronie internetowej, na której został pierwotnie udostępniony, lub gdy jest on tam nadal dostępny, ale jedynie dla ograniczonej publiczności, a jednocześnie na innej stronie internetowej jest on dostępny bez zezwolenia podmiotów prawa autorskiego.
Przyjęcie, że czynność framingu jest publicznym udostępnianiem oznacza, że autorzy linkowanych treści mogą żądać zawarcia z nimi umów licencyjnych i uzyskiwania za to wynagrodzenia od podmiotów, które odesłania w takiej formie na swojej stronie dokonują. Jednocześnie twórcy, udzielając licencji, mogą żądać od licencjobiorców wprowadzenia stosownych mechanizmów zabezpieczających przed nieuprawnionym udostępnianiem utworów.
Materiał Partnera beinsured.pl:
