Pracodawca, pomimo tego, że pracownik będzie mógł pracować zdalnie, będzie odpowiadał w dalszym ciągu za warunki bezpieczeństwa i higieniczne warunki pracy. Ze względu na specyfikę pracy zdalnej projekt nowelizacji Kodeksu pracy z dnia 16 lipca 2021 r., który ma na celu wprowadzenie pracy zdalnej do kodeksu, uwzględnia te okoliczności wykonywania pracy w takiej formie poprzez wyłączenie niektórych przepisów dotyczących BHP. Bezsprzecznie jednak najistotniejsze okaże się współdziałanie pracodawcy z pracownikiem.
Pracodawca nie ma wpływu na wiele czynników dotyczących stanowiska pracy podczas pracy zdalnej ze względu na brak możliwości ciągłego nadzoru, brak wpływu na warunki lokalowe, w tym obowiązany jest do poszanowania prywatności pracownika, zwłaszcza jeżeli chodzi o miejsce zamieszkania pracownika. Przy wykonywaniu pracy zdalnej należy uwzględnić, że przy stanowisku pracy mogą przebywać także inne osoby, np. żona, mąż, dzieci, ale także zwierzęta domownika, które będą oddziaływać na wykonywaną pracę, w tym również na bezpieczeństwo i higienę warunków. Pracodawca nie ma na to wpływu, dlatego słusznie projekt przewiduje, iż niektóre przepisy nie będą obowiązywać pracodawcę.
Nie każdy rodzaj pracy może być wykonywany w formie pracy zdalnej, dlatego pracodawca nie będzie mógł powierzyć pracownikowi wykonywania prac:
- szczególnie niebezpiecznych,
- w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych określonych dla pomieszczeń mieszkalnych,
- z czynnikami chemicznymi stwarzającymi zagrożenie, o których mowa w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych,
- związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się szkodliwych czynników biologicznych, substancji radioaktywnych oraz innych substancji lub mieszanin wydzielających uciążliwe zapachy, a także przy pracach pylących lub powodujących intensywne brudzenie.
Jest to uzasadnione zachowaniem warunków bezpieczeństwa i higieny warunków pracy, zwłaszcza gdy pracownik ma wykonywać swoje obowiązki poza miejscem zatrudnienia. Wobec tego, gdy na pracodawcę są nałożone szczególne obowiązki dotyczące BHP w związku z wykonywaną przez pracownika pracą, np. dotyczące instalacji wentylacji lub zachowania szczególnego reżimu sanitarnego, niemożliwe lub znacznie utrudnione jest przestrzeganie tych obowiązków np. w miejscu zamieszkania pracownika.
Jednakże podstawowym obowiązkiem pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy będzie sporządzenie oceny ryzyka zawodowego. Ocena ryzyka będzie musiała zidentyfikować zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników, uwzględniając m.in. czynniki mechaniczne, fizyczne, chemiczne, biologiczne, występujące lub mogące wystąpić w związku z wykonywaniem pracy zdalnej. W szczególności chodzi o wpływ pracy na wzrok, układ mięśniowy i szkieletowy oraz uwarunkowania psychospołeczne pracy, np. odizolowanie pracownika w zespole spowodowana brakiem bezpośredniego kontaktu z pozostałymi współpracownikami. Na podstawie tej oceny pracodawca będzie obowiązany opracować informację zawierającą:
- zasady i sposoby właściwej organizacji stanowiska pracy zdalnej,
- zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej,
- czynności do wykonania po zakończeniu wykonywania pracy zdalnej,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego.
Następnie przygotowana przez pracodawcę informacja będzie przedstawiana pracownikowi, a pracownik będzie mógł ocenić czy będzie w stanie spełnić wymagania niezbędne do wykonywania pracy zdalnej zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownik będzie potwierdzał w postaci papierowej lub elektronicznej zapoznanie się z przygotowaną przez pracodawcę informacją przed dopuszczeniem go do wykonywania pracy zdalnej.
Ocena ryzyka zawodowego będzie mogła być przygotowana indywidualnie dla każdego pracownika lub w formie uniwersalnej oceny dla poszczególnych grup stanowisk pracy.
Proponowane przepisy nie nakładają żadnej szczególnej metody stworzenia oceny ryzyka zawodowego. Jedynie ogólnie wskazują, co powinno się w niej znaleźć oraz co pracodawca powinien wziąć pod uwagę. Wytyczne w tym zakresie zostały opisane m.in. na stronach internetowych Państwowej Inspekcji Pracy oraz Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego, warto się nimi posiłkować.
W projekcie przewidziano, że właściwą organizację stanowiska pracy zdalnej będzie zapewniał sam pracownik, z uwzględnieniem wymagań ergonomii. Pracownik musi wziąć pod uwagę, że przygotowanie miejsca wykonywania pracy zdalnej może wymagać podjęcia różnych czynności dostosowawczych, np. przearanżowania pomieszczenia w celu uzyskania dostępu do naturalnego światła. Pracodawca będzie musiał w tym zakresie przygotować dla pracownika informację jak powinno wyglądać optymalne i zgodne z BHP stanowisko pracy, w tym na co pracownik powinien zwrócić uwagę.
Istotnym obowiązkiem pracodawcy jest przeprowadzenie szkoleń wstępnych i okresowych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy, pracownik musi odbyć wstępne szkolenie BHP. W trakcie zatrudnienia pracownik jest również obowiązany odbywać okresowe szkolenia w zależności od charakteru wykonywanej pracy.
Dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy zdalnej będzie uzależnione od złożenia przez niego oświadczenia zawierającego potwierdzenie, że stanowisko pracy zdalnej w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Oświadczenie będzie mogło być złożone w postaci papierowej lub elektronicznej. Bez otrzymania takiego oświadczenia, pracodawca nie będzie mógł dopuścić pracownika do wykonywania pracy zdalnej. Co więcej, pracodawca nie będzie miał żadnego wpływu na podważenie takiego oświadczenia, w tym również zmuszenia pracownika do jego przedstawienia.
Podsumowując, pracodawca, pomimo świadczenia przez pracownika pracy w formie zdalnej, odpowiada za przestrzeganie przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, jednak w ograniczonym zakresie. Z niektórych przepisów zostaje zwolniony, gdyż jest to umotywowane charakterem oraz okolicznościami, które towarzyszą pracy zdalnej. W zakresie warunków BHP kluczowa jest świadomość pracownika, którego pracodawca musi przeszkolić i dokładnie poinformować o wszystkich warunkach i zasadach, ponieważ to pracownik będzie musiał podjąć decyzję czy posiada warunki lokalowe i techniczne aby były zgodne z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zachęcamy do bieżącego śledzenia projektu #zdalnielegalnie, gdzie informujemy o istotnych aspektach nowelizacji Kodeksu pracy.
