KC W ORZECZNICTWIE – Rozwiązanie umowy ubezpieczenia (art. 830 k.c.)
Art. 830. § 1. Przy ubezpieczeniu osobowym ubezpieczający może wypowiedzieć umowę w każdym czasie z zachowaniem terminu określonego w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia, a w razie jego braku - ze skutkiem natychmiastowym.
§ 2. W braku odmiennego zastrzeżenia umowę uważa się za wypowiedzianą przez ubezpieczającego, jeżeli składka lub jej rata nie została zapłacona w terminie określonym w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia mimo uprzedniego wezwania do zapłaty w dodatkowym terminie określonym w ogólnych warunkach ubezpieczenia; w wezwaniu powinny być podane do wiadomości ubezpieczającego skutki niezapłacenia składki.
§ 3. Ubezpieczyciel może wypowiedzieć umowę ubezpieczenia na życie jedynie w wypadkach wskazanych w ustawie.
§ 4. Przepisy § 3 oraz art. 812 § 8 stosuje się odpowiednio w razie zmiany ogólnych warunków ubezpieczenia na życie w czasie trwania stosunku umownego. Nie uchybia to stosowaniu w takim przypadku przepisu art. 3841.
Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 5 maja 2016 r. (sygn. akt V Ca 2432/15) orzekł, że umowy zawarte na czas nieokreślony, mogą zostać rozwiązane w każdym czasie - takie uprawnienie dla konsumenta było przewidziane już od momentu zawarcia umowy, a wynika ono z treści art. 830 § 1 Kodeksu cywilnego.
W rozpoznawanej sprawie powódka wniosła o zasądzenie od towarzystwa ubezpieczeń kwoty 6 464,91 zł z ustawowymi odsetkami.
Powódka zawarła z pozwanym towarzystwem umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi wraz z klauzulą rozszerzającą ochronę o ryzyko śmierci w razie nieszczęśliwego wypadku.
Na skutek nieopłacenia przez powódkę składek, umowa uległa rozwiązaniu. Pobrano opłatę za wykup tytułem umowy głównej w kwocie 6 464,91 zł, zaś dodatkowej 9 złotych. Pobrana opłata stanowiła 55% wartości zgromadzonych środków pieniężnych na dzień rozwiązania umowy.
Zdaniem Sądu, umowę ubezpieczenia osobowego z mocy bezwzględnie obowiązującego przepisu prawa (art. 830 § 1 Kodeksu cywilnego) ubezpieczony może wypowiedzieć w każdym czasie z zachowaniem terminu określonego w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia, a w razie jego braku - ze skutkiem natychmiastowym. Przepis ten ma charakter ius cogens, a co za tym idzie, niedopuszczalne byłoby wyłączenie możliwości wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego w jej treści lub w treści OWU. Możliwość wypowiedzenia jest prawem podmiotowym, z którego ubezpieczający może skorzystać bez względu na umowny czas trwania takiego stosunku ubezpieczenia osobowego, a zatem zarówno w umowach zawartych na czas nieokreślony jak i na czas oznaczony.
Ubezpieczyciel w OWU zapewnił w sposób jedynie formalny możliwość skorzystania z omawianego uprawnienia. W OWU wskazał on, że umowa jest zawarta na czas nieokreślony, a pozwany potwierdził, iż Ubezpieczający ma prawo do wypowiedzenia Umowy w dowolnym terminie, z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. W ocenie Sądu powyższe uprawnienie jest iluzoryczne z uwagi na treść OWU, które stanowią, iż w razie rozwiązania umowy, pozwany dokonuje wypłaty wartości wykupu. Tą ostatnią wartość stanowi stan polisy na dzień ustalenia wartości wykupu pomniejszony o opłatę za całkowity wykup polisy, która to opłata określona została w tabeli opłat i limitów. Opłatę tę pozwany nalicza przez pierwsze 10 lat trwania umowy, a podstawę jej ustalenia stanowi procent wypłacanej wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych pięciu latach polisy.
W ocenie Sądu I instancji pobieranie opłat za skorzystanie z ustawowo przyznanego prawa, stanowi ze strony pozwanego istotną barierę utrudniającą konsumentowi realizację przyznanego mu przez ustawodawcę prawa podmiotowego. Według obowiązujących przepisów prawa, gdyby przyjąć hipotetycznie, że tabela opłat i limitów nie zostałaby przez pozwanego w ogóle załączona do stosowanego przez niego wzorca umownego, nie istniałyby żadne normatywne przesłanki do obciążenia konsumentów jakimikolwiek opłatami, czy zatrzymania części świadczenia wykupu. Takie obciążenia, zdaniem Sądu, nie znajdują podstawy w obowiązujących przepisach prawa, zaś ich źródłem jest wyłącznie wzorzec sporządzony przez pozwanego.
Umowy zawarte na czas nieokreślony mogą zostać rozwiązane w każdym czasie. Takie uprawnienie dla konsumenta było przewidziane już od momentu zawarcia umowy, a wynika ono z treści art. 830 § 1 Kodeksu cywilnego, które zostało przeniesione wprost do treści OWU. A zatem skoro niniejsza umowa była umową bezterminową, pozwany powinien liczyć się z tym, iż konsument ze swojego prawa może w każdym czasie skorzystać. W ocenie Sądu przyznawanie konsumentowi z jednej strony możliwości skorzystania z tego prawa, z drugiej zaś czynienie tego uprawnienia iluzorycznym poprzez zastrzeżenie pobierania wysokich opłat za wykup, jest przejawem lekceważącego traktowania konsumenta i przyznanych mu praw.
